Τεχνητή Νοημοσύνη (AI), Βιονικοί Άνθρωποι, Έξυπνα Drones – Οι Αρχαίοι Έλληνες τα Σκέφτηκαν Πρώτοι. Τι Μπορούμε να Μάθουμε από Αυτούς για το Μέλλον!

Το ζήτημα του τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος απασχολούσε τους αρχαίους Έλληνες. Συνεχώς στους μύθους και τις ιστορίες τους διερευνούσαν τα οφέλη και τους κινδύνους της αιώνιας ζωής, της επέκτασης των ικανοτήτων του ανθρώπου, της αναγέννησης και της τεχνητής δημιουργίας ζωής. Αγαπημένοι μας μύθοι, όπως αυτοί του Ηρακλή, της Αργοναυτικής Εκστρατείας, της μάγισσας Μήδειας, του μηχανικού Δαίδαλου, του εφευρέτη-θεού Ήφαιστου, και της τραγικά αδιάκριτης Πανδώρας, έθεσαν το βασικό ερώτημα των ορίων που θα πρέπει να υπάρχουν μεταξύ του ανθρώπου και των μηχανών. Σήμερα, οι εξελίξεις στον τομέα της Βιοτεχνολογίας και η πρόοδος στον τομέα της Τεχνητής Νοημοσύνης (AI) επικαιροποιούν αυτά τα ερωτήματα σχετικά με τις κοινωνικές επιπτώσεις του συνδυασμού και των παρεμβάσεων μεταξύ της βιολογίας και της τεχνολογίας. Είναι μια συζήτηση, που θα μπορούσαμε να πούμε, ότι οι αρχαίοι Έλληνες άρχισαν πρώτοι.

Της Adrienne Mayor

Οι Έρευνες για το Μυστικό της Αθανασίας και της Αναζωογόνησης συνδέονται με το Μύθο της Μήδειας

Η Μήδεια, η μυθική μάγισσα του οποίου το όνομα σημαίνει «προνοώ, σκέπτομαι», αλλά και «επινοώ, μηχανεύομαι», γνώριζε πολλές αποκρυφιστικές τέχνες. Αυτές περιλάμβαναν τα μυστικά της αναζωογόνησης. Για να πάρετε μια ιδέα των ικανοτήτων της, η Μήδεια εμφανίστηκε για πρώτη φορά μπροστά στον Ιάσονα και τους Αργοναύτες ως σκυφτή ηλικιωμένη γυναίκα, μόνο και μόνο για να μεταμορφωθεί αργότερα σε μια όμορφη νεαρή πριγκίπισσα και να γοητεύσει τον Ιάσονα. Ο Ιάσονας υπέπεσε στην μαγεία της και έγινε ο εραστής της. Ζήτησε από τη Μήδεια να αποκαταστήσει την νεότητα του πατέρα του, Αίσονα, τότε η Μήδεια αφαίρεσε από τις φλέβες του ηλικιωμένου άνδρα το αίμα και το αντικατέστησε με το εκχύλισμα ισχυρών βοτάνων.

Το ξανάνιωμα του ηλικιωμένου Αίσονα και η νεανική του υγεία εξέπληξαν τους πάντες, συμπεριλαμβανομένων και των θυγατέρων του ηλικιωμένου Πελία. Έτσι, ζήτησαν από τη Μήδεια να τους αποκαλύψει τη μυστική φόρμουλα που χρησιμοποίησε, ώστε να μπορέσουν να αναζωογονήσουν τον πατέρα τους. Χωρίς να το γνωρίζουν οι κόρες, ο Πελίας ήταν παλιός εχθρός της Μήδειας. Η μάγισσα πονηρά συμφώνησε να τους αποκαλύψει το ξόρκι της. Απαγγέλλοντας ακατάληπτες φράσεις, έκανε μια εντυπωσιακή επίδειξη ρίχνοντας διάφορα φυσικά συστατικά και ουσίες σε μια μεγάλη χύτρα. Εκείνη τη στιγμή, έφερε μπροστά στη χύτρα ένα γέρικο κριάρι, του έκοψε το λαιμό και το έβαλε μέσα στη μεγάλη χύτρα. Τότε, πετάχτηκε από αυτή, ένα νεαρό παιχνιδιάρικο αρνάκι! Οι αφελείς κόρες το πίστεψαν, επέστρεψαν στο σπίτι και προσπάθησαν να επαναλάβουν την ίδια τεχνική με τον πατέρα τους. Επαναλαμβάνοντας τις μαγικές λέξεις, έκοψαν το λαιμό του και τον βύθισαν σε μια αντίστοιχη χύτρα με βραστό νερό.

Φυσικά, οι κόρες του Πελία το μόνο που κατάφεραν ήταν να τον σκοτώσουν. Η μυθική ιστορία της Μήδειας συνδέει την ελπίδα με την τραγωδία, μια παράταιρη ένωση αποτέλεσμα των επιστημονικών χειρισμών στη ζωή.

Η παλαιότερη γνωστή απεικόνιση της Μήδειας εμφανίζεται σε μια ελληνική αγγειογραφία περίπου το 500 π.Χ., αν και οι προφορικές μυθολογικές παραδόσεις που σχετίζονται με αυτή είναι αιώνες παλαιότερες. Σε αυτή την αγγειογραφία βλέπουμε τη Μήδεια να ανακατώνει το καζάνι της, ενώ ένα πρόβατο αναδύεται από αυτό. Το αρνί της Μήδειας είναι ο πρόγονος της Dolly, του πρώτου γενετικά κλωνοποιημένου προβάτου, το οποίο προέκυψε από πειράματα κλωνοποίησης το 1997.

Η κλωνοποίηση της ζωής ανεγείρει τους αρχαϊκούς φόβους. Το σύνδρομο Doppelgänger προκαλεί την ανθρώπινη επιθυμία κάθε ατόμου να είναι μοναδικό και αναντικατάστατο.

Βαθιά διαποτισμένες με τη μεταφυσική διορατικότητα και με δυσοίωνα προαισθήματα σχετικά με τη χειραγώγηση της φύσης από τον άνθρωπο, αυτοί οι αρχαίοι μύθοι μοιάζουν εκπληκτικά με τις μέρες μας. Όταν εξετάζουμε αυτά τα ζητήματα που απασχόλησαν τους αρχαίους Έλληνες, μέσω των μυθοπλαστικής, επιστημονικής φαντασίας, βλέπουμε πως αποκτούν μια απόκοσμη σύγχρονη σημασία για μας. Μύθοι σαν αυτός της Μήδειας και άλλοι που σχετίζονται με το βιολογικό φαινόμενο (Bio-Techne), ενέπνευσαν τους στοχαστές, τις θεατρικές παραστάσεις και και τις απεικονίσεις στην κλασική αγγειογραφία και τη γλυπτική.

Εν τω μεταξύ, περίπου το 400 π.Χ., ο Αρχύτας, ένας φίλος του Πλάτωνα, προκάλεσε αίσθηση με το ατμοκίνητο αυτοκινούμενο μηχανικό πτηνό που κατασκεύασε. Ένας άλλος μηχανικός της Ελληνιστικής περιόδου, ο Ήρων ο Αλεξανδρινός, εφηύρε εκατοντάδες αυτοκινούμενα αντικείμενα μέσω υδραυλικών συστημάτων. Άλλοι εφευρέτες δημιούργησαν κινούμενους μηχανισμούς που έβγαζαν ήχους, άνοιγαν πόρτες, σέρβιραν κρασί, ακόμη και επιθετικούς μηχανισμούς που μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σε μάχες. Ξεκάθαρα, φαίνεται πως η μυθοπλασία σχετική με τη βιολογία του ανθρώπου (Bio-Techne) επηρέασε τη φαντασία των αρχαίων Ελλήνων.

Μια τεχνητή και αθάνατη ύπαρξή μπορεί να μας βάζει σε πειρασμό να την κατασκευάσουμε, αλλά μπορεί όλες τις φορές να είναι επιθυμητή και ακίνδυνη;

Πίσω από αυτές τις επινοήσεις του ανθρώπου βρίσκεται η αναζήτηση για την αιώνια ζωή. Για τους Αρχαίους Έλληνες, ο θεός Κρόνος μετρούσε αντίστροφα την διάρκεια της ζωής των ανδρών και των γυναικών. Ο Χρόνος χωρίστηκε σε παρελθόν, παρόν και μέλλον. Ο άνθρωπος που ένιωθε τα δεσμά του χρόνου αντιλαμβανόταν την ελευθερία ως μια υπόσχεση για αιώνια ζωή που έπρεπε να ανακαλύψει, αλλά παράλληλα τον απασχολούσαν κάποια ανησυχητικά υπαρξιακά ερωτήματα. Αν αφεθούμε στο άπειρο, τι θα συμβεί με τις αναμνήσεις; Τι θα συμβεί με την αγάπη; Χωρίς το θάνατο και τη γήρανση, θα μπορούσε να υπάρχει ομορφιά; Χωρίς το θάνατο, θα μπορούσε κάποιος να κερδίσει τη δόξα μιας ηρωικής θυσίας; Οι ήρωες των μύθων συμβιβάζονται με τον φυσικό τους θάνατο και αποδέχονται τη μετά θάνατον ζωή ως ιδέα που διατηρείται στην ανθρώπινη μνήμη, ακόμη και όταν εμφανίζονται σαν φαντάσματα του κάτω κόσμου στα έπη του Ομήρου. Οι μύθοι μας αποδίδουν ένα υπαρξιακό μήνυμα: Ο θάνατος είναι αναπόφευκτος και στην πραγματικότητα η ανθρώπινη αξιοπρέπεια, αυτονομία και ο ανθρώπινος ηρωισμός εξαρτώνται από τη θνησιμότητα.

Όταν δίνεται η δυνατότητα επιλογής από τους θεούς σε μυθικούς ήρωες, όπως στον Αχιλλέα, να ζήσουν αιώνια, αυτοί απορρίπτουν την άνεση και την ευκολία της μακράς ζωής, για χάρη της θνητότητας. Πίσω από τους μύθους, όλοι οι μεγάλοι ήρωες και ηρωίδες επιλέγουν κατηγορηματικά μια σύντομη, αλλά αξέχαστη και τίμια ζωή, γεμάτη κινδύνους και θαρραλέες πράξεις που τους χαρίζει την υστεροφημία. «Αν οι ζωές μας είναι σύντομες, αφήστε τες τουλάχιστον να είναι ένδοξες!» Μια τεχνητή και αθάνατη ύπαρξή μπορεί να μας βάζει σε πειρασμό, αλλά μπορεί ποτέ να είναι συναρπαστική ή ένδοξη;

Οι ιστορίες των γενναίων ηρώων δραματοποιούν τα τρωτά σημεία της αθανασίας. Όταν η θεά Θέτις βουτάει το γιό της, Αχιλλέα, ενώ είναι βρέφος, στο μαγεμένο ποταμό Στύγα για να τον κάνει αθάνατο, τον κρατά από τη φτέρνα. Έτσι, στο πεδίο της μάχης στην Τροία, παρά την ανδρεία του, ο καλύτερος Έλληνας μαχητής δεν πεθαίνει έντιμα σε μια μάχη πρόσωπο με πρόσωπο, όπως φανταζόταν, αλλά επειδή ένα δηλητηριασμένο βέλος χτύπησε την θνητή φτέρνα του (Αχίλλειος φτέρνα). Παρόμοια φαινομενικά ασήμαντες λεπτομέρειες, αποδεικνύονται τρωτά σημεία για τους ήρωες των μύθων που κερδίζουν την αθανασία.

Η επιθυμία να ξεπεραστεί ο θάνατος είναι τόσο παλιά όσο και η ανθρώπινη συνείδηση. Στη σφαίρα της μυθολογίας, η αθανασία θέτει διλήμματα τόσο για τους θεούς όσο και για τους ανθρώπους. Ο μύθος της Ηούς και του Τίθωνού φέρνει στην επιφάνεια ζητήματα που έχουν να κάνουν με την πρόληψη κάθε έκτακτης ανάγκης και πιθανής επιπλοκή. Η Ηώς ήταν μια αθάνατη θεά που ερωτεύτηκε το θνητό Τίθωνό. Οι θεοί έκαναν δεκτό το αίτημα της Ηούς και χάρισαν στον εραστή της Τιθωνό την αθανασία. Αλλά η Ηώς είχε ξεχάσει να ζητήσει παράλληλα και την αιώνια νεότητα. Όταν ο Τιθωνός έφτασε στο έσχατο γήρας,η Ηώς δεν μπορούσε να τον αντικρίζει πλέον και απελπίστηκε. Έκλεισε τον αγαπημένο της σε ένα θάλαμο πίσω από χρυσές πόρτες. Εκεί, χωρίς τη δύναμη να κινηθεί, ο Τιθωνός άρχισε να φλυαρεί ακατάπαυστα. Στο τέλος ζάρωσε και μετατράπηκε σε τζιτζίκι, του οποίου το μονότονο τραγούδι θεωρείτε μια ατέρμονη ωδή για το θάνατο.

Η μοίρα του Τιθωνού συνεχίζει να αιωρείται πάνω από την προοπτική της παράτασης της διάρκειας της ανθρώπινη ζωής. Αναγνωρίζοντας το «δίλημμα του Τιθωνού» που συνδέεται με τη διατήρηση του ανθρώπου στη ζωή επ’ αόριστον, o γεροντολόγος βιοεπιστήμονας Aubrey de Grey ίδρυσε το 2009 το ίδρυμα SENS (Strategies for Engineered Negligible Senescence)(Στρατηγικές για την Μηχανική Αμελητέα Γήρανση). Το SENS ελπίζει να βρει έναν τρόπο για να αποφευχθεί η εξασθένηση των κυττάρων λόγω της γήρανσης, έτσι ώστε ο θάνατος συνεχώς να αναβάλλεται.

Οι ερευνητές αναζητούν στους αρχαίους μύθους, αν η αθανασία θα μπορούσε να ελευθερώσει τον άνθρωπο από τον πόνο και τη θλίψη. Στο Έπος του Γκιλγκαμές, για παράδειγμα, ο ομώνυμος ήρωας του Μεσοποτάμιου έπους επιθυμεί την αθανασία. Αλλά αν Γκιλγκαμές κερδίσει την αιώνια ζωή, θα θρηνεί αιώνια την απώλεια του συντρόφου του Ενκίντου.

Ας δούμε την τύχη του σοφού Κένταυρου Χείρωνα, δάσκαλου και φίλου του Απόλλωνα και του Ηρακλή. Ο Χείρων τυχαία χτυπήθηκε από ένα από τα βέλη του Ηρακλή, η αιχμή του οποίου ήταν εμποτισμένη με δηλητήριο από τη Λερναία Ύδρα. Η πληγή ποτέ δεν επουλώθηκε και ταλαιπώρησε με αβάσταχτο πόνο τον Κένταυρο, που έφτασε στο σημείο να παρακαλέσει τους θεούς να τον απαλλάξουν από την αθανασία ώστε να ανακουφιστεί από τον αβάσταχτο πόνο με έναν ευλογημένο θάνατο. Αντίστοιχα, ο Προμηθέας, που έδωσε στους ανθρώπους το θείο μυστικό της φωτιάς, βρέθηκε και ο ίδιος να ζει για πάντα, αλλά με αφόρητο πόνο. Ο Δίας αλυσόδεσε τον Προμηθέα σε ένα βουνό και έστελνε καθημερινά έναν τερατώδες αετό να ραμφίζει το συκώτι του. Μέχρι την επόμενη μέρα το συκώτι του Προμηθέα ξαναπλαθόταν και ο αετός το καταβρόχθιζε ξανά και ξανά για πάντα.

Η φρίκη της αναγέννησης οδηγεί επίσης στο μύθο της Λερναίας Ύδρας. Αγωνιζόμενος ο Ηρακλής για να σκοτώσει το τέρας, έκοβε το ένα κεφάλι μετά το άλλο και παράλληλα παρακολουθούσε κατάπληκτος να μεγαλώνουν δύο καινούργια για κάθε ένα που έκοβε. Τέλος, κατάφερε να καυτηριάσει κάθε λαιμό με μια φλεγόμενη δάδα. Αλλά η κεντρική κεφαλή της Ύδρας ήταν αθάνατη και δεν θα μπορούσε ποτέ να καταστραφεί. Ηρακλής έθαψε το άφθαρτο κεφάλι στο έδαφος και τοποθέτησε ένα τεράστιο βράχο πάνω από το σημείο για να προειδοποιήσει τους ανθρώπους να μείνουν μακριά. Ακόμη και θαμμένοι βαθιά μέσα στη γη, οι κυνόδοντες της Ύδρας συνέχισαν να στάζουν θανατηφόρο δηλητήριο. Αυτή τη φορά, η αθανασία ήταν κυριολεκτικά δηλητηριώδης.

Η ιστορία με τις πέτρες που έριχνε ο Ιάσονας μεταξύ των πολεμιστών που ο ίδιος δημιούργησε ώστε να σκοτώσει ο ένας τον άλλο, μπορεί να αποτελεί μια δυσοίωνη προαναγγελία διαταγής ενός διοικητή στρατιωτών cyborg στο μέλλον.

Ο Μύθος της Αργοναυτικής Εκστρατείας Μας Προειδοποιεί για τους Κινδύνους της Ανεξέλεγκτης Δράσης των Ανδροειδών στο Μέλλον

Σε ένα άλλο παράδειγμα, ο Ιάσονας και οι Αργοναύτες απειλήθηκαν από μια λεγεώνα στρατιωτών-αντιγράφων. Υποχρεώθηκε από τον εχθρικό πατέρα της Μήδειας να συλλέξει τα δόντια δράκου και αφού όργωσε ένα χωράφι με τη βοήθεια των μηχανικών βοδιών που κατασκεύασε ο θρυλικός εφευρέτης Δαίδαλος, έσπειρε τα δόντια του δράκου στο χώμα. Από αυτά φύτρωσε ένα πλήθος ανίκητων, πλήρως εξοπλισμένων σκελετών-πολεμιστών. Αλλά οι αλλόκοτοι αυτοί πολεμιστές δεν είχαν στρατηγική ούτε κάποιον να τους καθοδηγεί. Το μόνο που έκαναν ήταν να επιτίθενται ασταμάτητα. Ο πατέρας της Μήδειας προόριζε το στρατό να καταστρέψει τους Αργοναύτες. Οι σκελετοί άρχισαν να επιτίθενται στον Ιάσονα και τους άνδρες του. Απελπισμένος, για να σταματήσει τον πολλαπλασιασμό τους, σε ανεξέλεγκτο όχλο, ο Ιάσονας άρχισε να ρίχνει πέτρες ανάμεσά τους. Τα χτυπήματα από τις πέτρες έκαναν τους στρατιώτες να υποπτεύονται τους διπλανούς τους και έτσι άρχισαν να επιτίθενται ο ένας στον άλλο με αποτέλεσμα να αυτοκαταστραφούν. Μερικοί μελετητές πιστεύουν ότι η αρχαϊκή ιστορία προϋπήρχε του Ομήρου. Η ιστορία είναι μια δυσοίωνη προαναγγελία μιας αντίστοιχης κατάστασης που μπορεί να προκύψει από ένα στρατό cyborg στο μέλλον.

Ένας άλλος μύθος έχει να κάνει με τον Δαίδαλο, την ιδιοφυΐα της Κρήτης, με τα μηχανικά θαύματα. Ήταν αυτός που κατασκεύασε το μηχανικό αετό (σήμερα θα το λέγαμε drone) που έτρωγε το συκώτι του Προμηθέα, όπως αναφέρθηκε πιο πάνω. Η πιο γνωστή κατασκευή του, ήταν τα φτερά που χρησιμοποίησε ο Ίκαρος για να πετάξει σαν πουλί. Ξετρελαμένος από το θαύμα της πτήσης, ο γιος του Δαίδαλου, ο Ίκαρος πέταξε πολύ ψηλά. Ο ήλιος έλιωσε το κερί που συγκρατούσε τα χάλκινα φτερά και αυτά διαλύθηκαν, έτσι ο Ίκαρος έπεσε στη θάλασσα και βρήκε τραγικό θάνατό. Όπως και οι άλλοι μύθοι που αφορούν την αθανασία, έτσι και εδώ η ιστορία εστιάζει στην αδυναμία της πρόβλεψης των τεχνικών ατελειών.

Οι μύθοι ισχυρίζονται πως ο Δαίδαλος ήταν ο πρώτος θνητός που κατάφερε να δημιουργήσει «ζωντανά αγάλματα». «Ζωντανά αγάλματα» λέμε τα κινούμενα χάλκινα ανθρωποειδή που έμοιαζαν να έχουν ζωή όπως να κινούν τα μάτια τους, να ιδρώνουν, να δακρύζουν, να χάνουν αίμα, να μιλούν και να κουνούν αυτοβούλως τα άκρα τους. Από το εργαστήριό του προέκυψε μια μηχανική αγελάδα, κατασκευασμένη από ξύλο, κούφια στο εσωτερικό, τόσο ρεαλιστική ώστε ξεγέλασε έναν ταύρο και ζευγάρωσε με αυτή, για να ικανοποιήσει τις διεστραμμένες επιδιώξεις της βασίλισσας Πασιφάης, η οποία ήταν μέσα στην μηχανική αγελάδα τη στιγμή της σύζευξης. Το αποτέλεσμα αυτής της ένωσης ανθρώπων, μηχανών και των ζώων ήταν ο Μινώταυρος, ένα φρικτό πλάσμα με σώμα ανθρώπου και κεφάλι ταύρου. Αυτός έμελλε να γίνει το τέρας που έτρωγε ανθρώπους στο Λαβύρινθο (επίσης κατασκευασμένος από τον Δαίδαλο), μέχρι που τελικά σκοτώθηκε από τον ήρωα Θησέα. Και πάλι, εδώ παρατηρούμε πως η αρχαία bio-techne συνδύασε τον άνθρωπο και τη μηχανή και δημιούργησε ένα τέρας.

Τα Ρομπότ του Ηφαίστου και οι Φιλοδοξίες της Google

Ο Ήφαιστος, ο θεός της εφεύρεσης και της τεχνολογίας, κατασκεύασε πολλές μηχανές και ρομπότ που υπάκουαν σε εντολές και ήταν αυτοκινούμενες. Είναι αυτός ο θεός που μέσα από το εργαστήριό του ξεπήδησαν τα πιο παράξενα μηχανικά τέρατα. Ο Ήφαιστος κατασκεύασε ένα ζεύγος μηχανικών σκύλων από χρυσό και ασήμι για να προφυλάσσουν ένα παλάτι. Επίσης τέσσερα ρομποτικά άλογα του έσερναν ένα άρμα, και με τον καλπασμό τους ενώ οι οπλές τους χτυπούσαν το έδαφος έβγαζαν ένα μεταλλικό ήχο. Όταν ο Πέλοπας τεμαχίστηκε σε κομμάτια μετά από μάχη και αναστήθηκε από τους θεούς, ο Ήφαιστος κατασκεύασε για αυτόν μια τεχνητή ωμοπλάτη από ελεφαντόδοντο.

Επίσης ο Ήφαιστος επινόησε κινούμενους τρίποδες «χωρίς οδηγό», που ανταποκρίνονταν σε εντολές και μετέφεραν τρόφιμα και κρασί. Αυτοί οι τρίποδες εξελίχθηκαν αργότερα σε μια ομάδα μηχανικών υπηρετριών από χρυσό που εκτελούσαν τις διαταγές του. Αυτά τα ρομπότ έμοιαζαν σαν πραγματικές νεαρές γυναίκες, με αισθήσεις και λογική, δύναμη, ακόμα φωνή, και ήταν προικισμένες με όλη τη γνώση των αθανάτων. Οι φιλοδοξίες της Google θα μπορούσαν να ξεπεράσουν τα αυτά τα ανδροειδη.

Όλα αυτά τα τεχνολογικά θαύματα τα φαντάστηκε μια αρχαία κοινωνία που δεν θεωρείται τεχνολογικά προηγμένη. Τέτοιες φανταστικές μυθολογικές ιστορίες μάγευαν έναν πολιτισμό που υπήρξε περισσότερο από δύο χιλιετίες πριν την έλευση τεχνητής νοημοσύνης που μπορεί να κερδίσει περίπλοκα παιχνίδια (σκάκι), να αποθηκεύουν συνομιλίες, να αναλύουν μαζικά δεδομένα, και να συνάγουν ανθρώπινες επιθυμίες. Αλλά ποιων τις επιθυμίες θα αντικατοπτρίζει η Τεχνητή Νοημοσύνη AI των ρομπότ στο μέλλον και από ποίους θα τις μάθουν;

Η Τεχνητή Νοημοσύνη AI, η Tay και τα Τεχνολογικά Επιτεύγματα του Μέλλοντος. Πως Επηρεάζονται από τις Ανθρώπινες Αδυναμίες; Τι μας Διδάσκουν οι Αρχαίοι Μύθοι για το Θέμα Αυτό

Τον Μάρτιο του 2016 η Microsoft παρουσίασε την Tay, ένα ρομποτικό προφίλ στα chat. Η ιστορία της Tay μπορεί να μας προειδοποιήσει για πολλά στο μέλλον. Τον Μάρτιο του 2016 η Tay βγήκε ζωντανά στο Twitter. Περίπλοκα προγραμματισμένη να μιμείται τα νευρωνικά δίκτυα στον ανθρώπινο εγκέφαλο, η Tay έπρεπε να μάθει από τους ανθρώπινους «φίλους» της. Μπορούσε να εκφραστεί ελεύθερα χωρίς τεχνάσματα και φίλτρα ή συμπεριφορική επιτήρηση. Μέσα σε λίγες ώρες, οι κακόβουλοι χρήστες του Twitter μετέτρεψαν την Tay σε τρολ, που διαδίδει ρατσιστικές και σεξιστικές φράσεις. Μετά από 12 ώρες, οι υπεύθυνου του προγράμματος ανέστειλαν την λειτουργία της. Αυτό κατέδειξε πόσο δύσκολο μπορεί να είναι ένα αυτοδίδακτο σύστημα για την εξέλιξη τεχνητής νοημοσύνης και έξυπνων ρομπότ.

Οι αρχαίοι ιστορικοί Πολύβιος και ο Πλούταρχος περιγράφουν μια σκόπιμα διαβολική κατασκευή που είχε την όψη γυναίκας. Δημιουργήθηκε για τον Νάβι, τον τελευταίο βασιλιά της Σπάρτης, και έμοιαζε με τη φαύλη σύζυγό του Απήγα. Ένας βάναυσος τύραννος, ο Νάβις ήρθε στην εξουσία το 207 π.Χ., και κατά τη διάρκεια της βασιλείας του, απέσπασε μεγάλα χρηματικά ποσά από τους πλούσιους υπηκόους του. Σε μια γιορτή των Ελλήνων γλυπτών εκτέθηκαν εξαιρετικά ρεαλιστικά αγάλματα με φυσικό χρωματισμό, ανθρώπινα μαλλιά και γυάλινα μάτια. Ο Νάβις επέλεξε ένα από αυτά και το έντυσε με τα στολίδια της συζύγου του, ενώ κάλυψε το στήθος του ομοιώματος με καρφιά. Οι πλούσιοι υπήκοοι, αφού αρχικά μεθούσαν με μεγάλη ποσότητα κρασιού έπρεπε να καταβάλουν μεγάλα χρηματικά ποσά στον Νάβι και, αν αρνούνταν, οδηγούνταν στο δωμάτιο που βρισκόταν το ομοίωμα της Απήγας, το οποίο ήταν πιο πειστικό. Καθώς ο μεθυσμένος επισκέπτης έδινε το χέρι του για να χαιρετήσει την «βασίλισσα», ο βασιλιάς Νάβις ελέγχοντας μια σειρά από μοχλούς κρυμμένους στο πίσω μέρος του ομοιώματος σήκωνε τα χέρια του και άρπαζε τον άνθρωπο, σφίγγοντας τον στο στήθος όπου τον κάρφωναν τα καρφιά. Για αυτό και άλλα παρόμοια αίσχη, ο Νάβις τελικά δολοφονήθηκε το 192 π.Χ. Πολλούς αιώνες αργότερα, οι βασανιστές του μεσαίωνα χρησιμοποίησαν μια παρόμοια εκδοχή για τα βασανιστήρια τους.

Στα Αργοναυτικά, το επικό ποίημα με τις ιστορίες του Ιάσονα και των Αργοναυτών, εμφανίζεται άλλο ένα δολοφονικό ρομπότ, ο Τάλως, μία από τις πιο αξιομνημόνευτες δημιουργίες του Ηφαίστου. Ο Τάλως ήταν ένας γιγάντιος χάλκινος πολεμιστής προορισμένος να φρουρεί το νησί της Κρήτης εκσφενδονίζοντας πέτρες στα πλοία που πλησίαζαν. Εκτός από αυτό, κατείχε άλλη μια ειδικότητα, που προσομοίαζε σε ένα ανθρώπινο χαρακτηριστικό. Όπως και το ομοίωμα της βασίλισσας Απήγας, έτσι και ο Τάλως μπορούσε να αγκαλιάζει τους εχθρούς του, αλλά όχι για να τους εκφράσει ανθρώπινη ζεστασιά και τρυφερότητα, αλλά μια διαστροφή αυτής της χειρονομίας. Είχε τη δυνατότητα να θερμάνει το χάλκινο σώμα του ενώ αγκάλιαζε το θύμα του με αποτέλεσμα να το καίει ζωντανό. Πώς μπόρεσε ο Ιάσονας και οι Αργοναύτες και ξέφυγαν από αυτό το βιονικό τέρας;

Η Μήδεια γνώριζε ότι ο Ήφαιστος δημιούργησε τον Τάλω με μία μόνο αρτηρία μέσω της οποίας το ιχώρ, το μυστηριώδες υγρό των θεών, παλλόταν από το λαιμό ως τον αστράγαλό του. Ένα ενιαίο χάλκινο καρφί σφράγιζε το κυκλοφορικό σύστημα του Τάλου.

Η Μήδεια έπεισε τον Τάλω πως θα μπορούσε να γίνει ανίκητος, αν αφαιρούσε αυτό το χάλκινο καρφί. Αλλά όταν το καρφί έφυγε από τη θέση του, το ιχώρ έρευσε έξω από το μεταλλικό σώμα του Τάλου σαν λιωμένο μέταλλο, και «ζωή» του εξανεμίστηκε. Ιστορίες της Μήδειας με τέτοια τέρατα, έχουν εμπνεύσει πολλούς συγγραφείς και ταινίες, από το τέρας του Φρανκενστάιν μέχρι το Blade Runner.

Μας Περιμένει στο Μέλλον Ένα Νέο Κουτί της Πανδώρας;

Το επιστέγασμα των εργαστηριακών κατασκευασμάτων του Ηφαίστου ήταν ένα θηλυκό ανδροειδές που ζήτησε ο Δίας. Για να τιμωρήσει τους ανθρώπους για την αποδοχή της θείας φωτιάς, που κλάπηκε από τον Προμηθέα ο Δίας ζήτησε να κατασκευάσει ο Ήφαιστος την Πανδώρα. Η Πανδώρα είχε όλα τα γνωρίσματα των θεών και επιπλέον ήταν προικισμένη με όλα τα ανθρώπινα χαρακτηριστικά. Ήταν όμορφη, γοητευτική, με μουσικά ταλέντα, με ιατρικές γνώσεις και άλλες τέχνες, με ευφυΐα, τόλμη και, φυσικά, ακόρεστη περιέργεια. Η Πανδώρα, μπορούμε να πούμε πως, ήταν το δώρο της τεχνητής νοημοσύνης AI που στάλθηκε από τους θεούς. Στάλθηκε με τη μορφή μιας όμορφης νεαρής γυναίκας, με ένα σφραγισμένο κουτί, το οποίο περιείχε τα άγνωστα «δώρα» προς τους ανθρώπους.

Ο φιλικός προς τους ανθρώπους Τιτάνας Προμηθέας, προειδοποίησε την ανθρωπότητα πως δεν έπρεπε ποτέ να ανοίξουν το κουτί της Πανδώρας. Σήμερα, θα λέγαμε, το ρόλο του προμηθέα έχουν αναλάβει οι Stephen Hawking, ο Elon Musk και ο Bill Gates που πολλές φορές έχουν προειδοποιήσει άλλους επιστήμονες να σταματήσουν τους πειραματισμούς και να μην αφήσουν ανεξέλεγκτη την Τεχνητή Νοημοσύνη AI, επειδή μόλις ανεξαρτητοποιηθεί, οι άνθρωποι δεν θα μπορούν να την ελέγξουν. Αλγόριθμοι «Βαθιάς μάθησης» επιτρέπουν στους υπολογιστές AI να εξαγάγουν μοτίβα από την τεράστια βάση δεδομένων, να προεκτείνουν νέες καταστάσεις, και να αποφασίζουν για δράσεις χωρίς την ανθρώπινη καθοδήγηση. Αναπόφευκτα, τα AI ρομπότ θα βρεθούν αντιμέτωπα με τα δικά τους υπαρξιακά ερωτήματα. Οι υπολογιστές έχουν ήδη ανακαλύψει τον αλτρουισμό και την εξαπάτηση από μόνοι τους. Αργότερα, άραγε, η Τεχνητή Νοημοσύνη AI θα αποκτήσει την περιέργεια να ανακαλύψει κρυμμένες γνώσεις και να δράσει με τη δική της λογική;

Η Πανδώρα, δυστυχώς, είχε όλες τις αδυναμίες του ανθρώπου, της άρεσε να παίρνει ρίσκα και ήταν αρκετά περίεργη, έτσι αυτή της η φύση, την υποχρέωσε να ανοίξει το σεντούκι. Από το κουτί της Πανδώρας πατάχθηκε έχω ο λοιμός, οι καταστροφές, οι συμφορές. Στην απλή εκδοχή του μύθου, το τελευταίο πράγμα που πετάχτηκε έξω από το κουτί της Πανδώρας ήταν η ελπίδα. Μια άλλη πιο σκοτεινή εκδοχή λέει ότι αντί της ελπίδας, το τελευταίο πράγμα στο κουτί ήταν «η αναμονή της δυστυχίας». Σε αυτή την έκδοση, η Πανδώρα πανικοβλήθηκε και έκλεισε το καπάκι, παγιδεύοντας μέσα στο κουτί την ικανότητα της πρόγνωσης του μέλλοντος. Έτσι η ανθρωπότητα στερούμενη την ικανότητα να προβλέπει το μέλλον, έλαβε τελικά αυτό που λέμε «ελπίδα».

Η Γνώση που Είναι Κρυμμένη Στους Αρχαίους Μύθους Είναι ο Συνδετικός Κρίκος που θα Συμφιλιώσει τις Μηχανές με την Ανθρωπότητα

Από την αρχαιότητα, οι φιλόσοφοι εξέφραζαν τις αντιρρήσεις τους κατά πόσο η ελπίδα θα πρέπει να θεωρείται το καλύτερο ή το χειρότερο των περιεχόμενο στο σφραγισμένο κουτί της Πανδώρας. Όσο η ανθρώπινη επινοητικότητα, η περιέργεια και το θάρρος συνεχίζουν να δοκιμάζουν τα όρια της βιολογικής ζωής και του θανάτου, του ανθρώπου και της μηχανής, αυτή η ερώτηση θα πρέπει να τίθεται σε κάθε νέα γενιά. Ο κόσμος μας είναι φυσικά στην εποχή των τεχνολογικών επιτευγμάτων, αλλά οι ανησυχίες σχετικά με αυτά τα μεγάλα όνειρα είναι διαχρονικές. Οι αρχαίοι Έλληνες γνώριζαν ότι η πεμπτουσία του ανθρώπινου χαρακτήρα είναι να μπαίνει πάντα στον πειρασμό να φτάνει πέρα από τα ανθρώπινα όρια.

Στις αρχές του 2016, οι μηχανικοί της μεγάλης κατασκευάστριας εταιρίας όπλων των ΗΠΑ Raytheon δημιούργησαν τρία μικροσκοπικά ρομπότ με ικανότητες μάθησης. Τους έδωσαν ονόματα από την Ελληνική Κλασική μυθολογία: Δίας, Αθηνά και Ηρακλής. Με νευρωνικά συστήματα όμοια με εκείνα των κατσαρίδων και των χταποδιών, τα μικρά ηλιακά ρομπότ ήταν εφοδιασμένα με τρία χαρακτηριστικά: την ικανότητα να κινούνται, το πάθος για το σκοτάδι και την ικανότητα να επαναφορτίζουν στο φως του ήλιου. Τα ρομπότ έμαθε γρήγορα να μεταβάλλουν τις επιθυμίες τους και σύντομα κατάλαβαν ότι έπρεπε να εκτίθενται στο μη επιθυμητό γι’ αυτά φως ώστε να φορτίσουν ή αλλιώς να πεθάνουν. Αυτή η φαινομενικά απλή μαθησιακή σύγκρουση είναι παράλληλη με την ανθρώπινη «γνωστική οικονομία», με την οποία τα συναισθήματα βοηθούν τον εγκέφαλο να κατανέμει πόρους και στρατηγικές. Άλλα πειράματα Τεχνητής Νοημοσύνης AI διδάσκουν υπολογιστές τον αλτρουισμό και την αντίδραση σε θετικά και αρνητικά συναισθήματα.

Από τότε που ο Hawking προειδοποίησε πως η Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί να σημάνει το τέλος της ανθρώπινης φυλής, ορισμένοι επιστήμονες αντέκρουσαν προτείνοντας να μελετούν, τα ρομπότ, ιστορίες και μύθους ώστε να αποκτήσουν και να αντιληφθούν καλύτερα τις ανθρώπινες αξίες και τον ηθικό κώδικα. Μύθοι, μυθιστορήματα, έντυπες ιστορίες, ακόμη και ταινίες θα μπορούσαν να χρησιμεύσουν ως ένα είδος «εγχειριδίου» της ανθρώπινης σκέψης για τους υπολογιστές. Ένα τέτοιο πρόγραμμα έχει ξεκινήσει και ονομάζεται Σεχραζάντ, προς τιμήν της ηρωίδας του Χίλιες και Μία Νύχτες, του άγνωστου Πέρση φιλοσόφου-αφηγητή, ο οποίος είχε απομνημονεύσει μυριάδες ιστορίες από χαμένους πολιτισμούς. Προς το παρόν, οι ιστορίες είναι απλές, μαθαίνοντας στους υπολογιστές τους καλούς τρόπους συμπεριφοράς. Με στόχο να αλληλεπιδρούν με τους ανθρώπους κατανοώντας τους και να ανταποκρίνονται κατάλληλα στα συναισθήματά τους, πιο σύνθετες αφηγήσεις πρόκειται να προστεθούν στο ρεπερτόριο του υπολογιστή. Η ιδέα είναι ότι οι ιστορίες θα χρησιμεύσουν όταν η AI επιτύχει να αφομοιώσει τα μαθησιακά επιτεύγματα και καταφέρει να λαμβάνει αποφάσεις χωρίς καθοδήγηση.

Οι υπολογιστές θα μπορούσαν να έχουν πρότυπο το ανθρώπινο μυαλό, αλλά το ανθρώπινο μυαλό δεν λειτουργεί ακριβώς όπως οι υπολογιστές. Μαθαίνουμε ότι η γνωστική μας λειτουργία και η ορθολογική σκέψη εξαρτώνται από τα συναισθήματα. Οι ιστορίες επηρεάζουν τα συναισθήματά μας και συνεχίζουν να μας επηρεάζουν σε όλη μας τη ζωή προκαλώντας μας διφορούμενα συναισθήματα και θέτοντάς μας πραγματικά διλήμματα. Στο παρελθόν, όπως είδαμε, οι Αρχαίοι Έλληνες κατασκεύασαν μύθους και ιστορίες για να ικανοποιήσουν τη λαχτάρα τους να υπερβούν τα βιολογικά όρια. Αυτοί οι μύθοι είναι μια απόδειξη για την επιμονή που έχουμε να σκεφτόμαστε και να ερευνούμε το τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος. Τέτοιες μυθολογικές γνώσεις και σοφίες βοηθούν να κατανοήσουμε πιο καθαρά πως θα χειριστούμε θέματα που έχουν να κάνουν με την Τεχνητή Νοημοσύνη AI. Ίσως κάποιοι από αυτούς τους μύθους παίξουν στο μέλλον καθοριστικό ρόλο στο να διδάξουν στην AI να κατανοήσει καλύτερα την ανθρώπινη φύση και τις επιθυμίες της ανθρωπότητας; Ίσως κάποια μέρα οντότητες Τεχνητής Νοημοσύνης αντιληφθούν τις πιο μύχιες επιθυμίες και φόβους μας και κατανοήσουν ακόμα και τις μπερδεμένες προσδοκίες που έχουμε από αυτά τα ίδια. Μέσα από την κατανόηση του τρόπου που οι άνθρωποι αποκωδικοποιούν την ύπαρξή τους μπορούν και αυτά τα ρομπότ να προβλέψουν τις πιθανές δυσκολίες που ενδέχεται να συναντήσουν. Τα προγράμματα Τεχνητής Νοημοσύνης AI θα μπορούσαν να κατανοήσουν καλύτερα τα διλήμματα που αντιμετωπίζουμε και να τα απαντήσουν για μας.

Η εποχή που ο πολιτισμός θα βασίζεται σε ρομποτική τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι πολύ μακριά. Οι επιστήμονες που ασχολούνται με αυτή και τα πολιτικά συμβούλια κορυφής ήδη δημιουργούν τους κανόνες και τον ηθικό κώδικα του νέου πολιτισμού. Καθώς οι άνθρωποι επηρεάζονται από την τεχνολογία και μοιάζουν περισσότερο σαν μηχανές, τα ρομπότ γίνονται όλο και πιο έξυπνα και αποκτούν γνωρίσματα που έχει η ανθρωπότητα. Πλησιάζουμε στην αυγή της ρομπο-ανθρωπότητας. Όταν έρθει αυτή η μέρα, τι μύθους θα λέμε στον εαυτό μας; Η απάντηση θα διαμορφωθεί από το είδος γνώσης και τον τρόπο που αυτή θα αποκτηθεί από τα ρομπότ.

Μετάφραση και Επιμέλεια Κειμένου: share24.gr via aeon.co

Κάθε αναδημοσίευση ολική η μερική θα πρέπει να γίνεται υποχρεωτικά με αναφορά πηγής στο site μας και σύνδεσμο (link) στο άρθρο

Για περισσότερα νέα σχετικά με Επιστημονικά Νέα κάντε like στην σελίδα μας στο facebook πατώντας το like (Μου Αρέσει) παρακάτω