share24.gr Μοιράσου την Ιδέα
«Η τέχνη του καιρού μας είναι θορυβώδης με παρακλήσεις για σιωπή. Ένας αισθησιακός, ακόμη και χαρούμενος μηδενισμός. Αν και αναγνωρίζει την επιτακτική ανάγκη για σιωπή, συνεχίζει να οχλαγωγεί συνεχώς.»
Στην αισθητική της Σιωπής, το πρώτο δοκίμιο από την μεγάλη συλλογή έργων της του 1969 ‘Styles of Radical Will’, η Susan Sontag εξετάζει πώς η σιωπή μεσολαβεί ώστε η τέχνη να αποκτήσει μια μορφή πνευματικότητας σε ένα ολοένα και πιο βέβηλα υλιστικό πολιτισμό.
Λίγο καιρό αφότου έγραψε στο ημερολόγιό της ότι «η τέχνη είναι μια μορφή της συνείδησης» και λίγο πριν ο Πάμπλο Νερούδα, γράψει την όμορφη ωδή του στη σιωπή και ο Paul Goodman – που μοιράστηκε με την Sontag ένα αμοιβαίο θαυμασμό – απαριθμήσει τα εννέα είδη της σιωπής, γράφει:
“Σε κάθε εποχή πρέπει να ανακαλύπτουμε εκ νέου τη σημασία της «πνευματικότητας» και να επικαιροποιείτε. (Πνευματικότητα = Τα σχέδια, οι ορολογίες, οι ιδέες της συμπεριφοράς που χρησιμοποιούμε προς επίλυση των επίπονων διαρθρωτικών αντιφάσεων της ανθρώπινης υπόστασης, κατά την ολοκλήρωση της ανθρώπινης συνείδησης, στην υπερβατικότητα.)”
Στη σύγχρονη εποχή, μια από τις πιο εφαρμοσμένες μεταφορές του πνευματικού έργου είναι η «τέχνη». Οι δραστηριότητες του ζωγράφου, του μουσικού, του ποιητή, του χορευτή, από τη στιγμή που συγκεντρώνονται στο πλαίσιο αυτής της κοινής ονομασίας (τέχνη) (μια σχετικά πρόσφατη κίνηση) , παρέχουν έναν ιδιαίτερα προσαρμόσιμο τόπο στον οποίο παρουσιάζουν τα τυπικά δράματα που πλήττουν τη συνείδηση, κάθε μεμονωμένο έργο τέχνης είναι ένα περισσότερο ή λιγότερο ευφυές πρότυπο για τη διαχείριση ή την προσαρμογή αυτών των αντιφάσεων. Φυσικά, ο τόπος αυτός χρειάζεται συνεχή ανακαίνιση. Όποιος και αν είναι ο στόχος που έχει οριστεί για την τέχνη τελικά αποδεικνύεται περιοριστικός, αντιπαραβαλλόμενος με τους ευρύτερους στόχους της συνείδησης. Τέχνη, από μόνη της μια μορφή μυθοποιημένη, υπομένει μια διαδοχή κρίσεων απομυθοποίησης. Οι παλαιότεροι καλλιτεχνικοί στόχοι αγνοούνται και, φαινομενικά, αντικαθίστανται, έτσι οι τετριμμένοι χάρτες της συνείδησης επανασχεδιάζονται.”
Αλλά η σύγχρονη τέχνη, όπως η Sontag υποστηρίζει, είναι τόσο μια μορφή συνείδησης όσο και μια απάντηση στην επιθυμία μας για αντι-συνείδηση, εννοώντας αυτό που αποκαλεί «ανάγκη ή η ικανότητα του μυαλού για την αυτο-αποξένωση»:
“Η τέχνη δεν είναι πλέον αντιληπτή ως έκφραση της συνείδησης, ως εκ τούτου, εμμέσως, αυτοεπιβεβαιώνεται. Η τέχνη δεν είναι η συνείδηση αυτή καθαυτή, αλλά μάλλον αντίδοτο της – εξελίχθηκε μέσα από την ίδια τη συνείδηση.
Ως εκ τούτου, η τέχνη σφετερίζεται το ρόλο της θρησκείας και το μυστικιστικό ρόλο που κατείχε προηγουμένως στην ανθρώπινη ζωή – κάτι για να ικανοποιήσουμε την λαχτάρα για το νέφος της αγνωσίας πέρα από τις γνώσεις και την σιωπή πέρα από την ομιλία. Ο πνευματικός κορεσμός που προκύπτει από αυτόν τον διάλογο μεταξύ τέχνης και αντι-τέχνης, επισημαίνει η Sontag, απαιτεί την επιδίωξη της σιωπής. Για το σοβαρό καλλιτέχνη, η σιωπή γίνεται «ζώνη του διαλογισμού, της προετοιμασίας για την πνευματική ωρίμανση, μια δοκιμασία που καταλήγει στο να αποκτηθεί το δικαίωμα της ομιλίας.”
Σε αντιστάθμισμα της συμβουλής που δίνει αργότερα ότι η κοινωνικότητα “είναι ένα πολύ καταστροφικό πράγμα” για κάθε καλλιτέχνη, η Sontag θεωρεί ότι ο καλλιτέχνης πρέπει να δείχνει ιδιαίτερο ζήλο στο να προστατεύει τη ζώνη της σιωπής του – μια έννοια με ιδιαίτερο επίκαιρο χαρακτήρα στην εποχή μας μετά την τυραννική έκθεση των καλλιτεχνών και την εμπλοκή τους με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης:
“Καθόσον είναι σοβαρός, ο καλλιτέχνης συνεχώς μπαίνει στον πειρασμό να διακόψει το διάλογο που έχει με το κοινό. Η σιωπή είναι πλέον η παράταση της απροθυμίας να επικοινωνήσει και έρχεται σε αμφιθυμία με την ανάγκη για επαφή με το κοινό… Η σιωπή είναι η απόλυτη υπερκόσμια χειραφέτηση του καλλιτέχνη: με τη σιωπή, ο ίδιος ελευθερώνεται από την δουλική δουλεία του κόσμου, η οποία εμφανίζεται ως προστάτης, πελάτης, καταναλωτής, ανταγωνιστής, κριτής, και στρεβλωτής του έργου του.”
