Λεκάνιο της Ελιάς – Μάθετε Τι Είναι Και Πως Μπορείτε Να Το Καταπολεμήσετε!

Το επιστημονικό του όνομα είναι Saissetia oleae, ενώ όλοι οι ελαιοπαραγωγοί το γνωρίζουν με το κοινό του όνομα, Λεκάνιο της Ελιάς. Η πραγματική του ταυτότητα είναι δύσκολο να αποκαλυφθεί με την πρώτη ματιά. Οι περισσότεροι νομίζουν ότι είναι παραμόρφωση των φύλλων ή των κλαδιών λόγω της δράσης κάποιου μύκητα ή ασθένειας. Η ιστορία πίσω από την αληθινή φύση αυτού λεκανοειδές εχθρού είναι συναρπαστική.

Του Θανάση Αργυρόπουλου (Γεωπόνος ΑΠΘ)

Το παράσιτο αυτό είναι ένα είδος εντόμου που δε μοιάζει καθόλου με τα υπόλοιπα που γνωρίζουμε. Παρασιτεί κυρίως τα ελαιόδεντρα και ορισμένα άλλα καρποφόρα δέντρα με τους πληθυσμούς του να απαντιούνται σε όλο τον κόσμο.

Η Βιολογία Του Αποκαλύπτει Το Μυστικό Του

Είναι δύσκολο να πιστέψουμε ότι είναι έντομο, επειδή δεν μοιάζει καθόλου με την εικόνα που σχηματίζουμε στο μυαλό μας όταν φανταζόμαστε ένα έντομο. Παρατηρώντας το λεκάνιο στα κλαδιά της ελιάς μας, διακρίνουμε ένα λεκανοειδές καβούκι καστανόμαυρου χρωματισμού κολλημένο πάνω στο κλαδί ή στα νεύρα του φύλλου στην κάτω πλευρά. Αν παρατηρήσουμε καλύτερα τα μεγαλύτερα από αυτά, στη ράχη τους θα δούμε να σχηματίζεται το γράμμα “Η”. Αυτά είναι τα ενήλικα θηλυκά άτομα του εντόμου, που στις περισσότερες περιπτώσεις προστατεύουν κάτω από το καβούκι τους τα αυγά της επόμενης γενεάς που μόλις εναπόθεσαν.

Για να καταλάβουμε καλύτερα πως έχουν τα πράγματα, το ώριμο θηλυκό έντομο έχει σακόμορφο σώμα και έχει περάσει το τελευταίο στάδιο της ζωής του στο συγκεκριμένο σημείο, στο οποίο τρέφεται εισάγοντας την “προβοσκίδα” του και μυζώντας τους χυμούς του δέντρου. Το καβούκι που βλέπουμε δημιουργείτε με τον καιρό από το σώμα του εντόμου εκκρίνοντας κηρώδεις ουσίες. Το καβούκι προστατεύει το θηλυκό, που δεν μπορεί να μετακινηθεί από τη στιγμή που εγκαθίσταται και αργότερα τα αυγά που γεννά. Όμως πως μπορεί ένα ενήλικο έντομο να μοιάζει κάπως έτσι;

Για να απαντήσουμε στην πιο πάνω ερώτηση, θα πρέπει να παρατηρήσουμε την ζωή του εντόμου από τα πρώτα του στάδια, όταν είναι ακόμα μέσα στο αυγό έτοιμο να εκκολαφτεί.

Όπως είπαμε προηγουμένως, τα αυγά που γεννά το θηλυκό άτομο προστατεύονται από το καβούκι του και μπορεί να φτάνουν τα 2500. Όταν αυτά εκκολαφθούν οι νεαρές προνύμφες είναι μικροσκοπικές, αλλά έχουν κανονικά, όπως όλα τα έντομα, 3 ζεύγη ποδιών και είναι ικανές να μετακινηθούν. Μετακινούνται σε όλο το δέντρο και ψάχνουν σημεία που περνούν οι χυμοί του δέντρου, όπως νεαρούς βλαστούς, νευρώσεις φύλλων και καρπούς. Όταν βρουν το κατάλληλο σημείο, που τα ικανοποιεί, τρυπούν τους ιστούς του φυτού με την προβοσκίδα τους (όπως κάνουν τα κουνούπια) και αρχίζουν να τρέφονται μυζώντας τους χυμούς του δέντρου.

Υπάρχουν άλλα δύο προνυμφικά στάδια και σε κάθε έκδυση (μεταμόρφωση – αλλαγή εξωσκελετού) το έντομο αυξάνεται σε μέγεθος και μπορεί να αλλάξει θέση διατροφής περπατώντας σε πιο ώριμα μέρη του φυτού. Μετά την έκδυση του τελευταίου προνυμφικού σταδίου, το έντομο παραμένει στη θέση διατροφής και το σώμα του γίνεται σακόμορφο ακατάλληλο για περαιτέρω μετακίνηση.

Καθώς το έντομο μεγαλώνει με αυτούς τους τρόπους, το σώμα του παράγει συνεχώς κηρώδεις ουσίες που σκληραίνουν με τον καιρό και σιγά σιγά σχηματίζεται αυτό το λεκανοειδές καβούκι που παρατηρούμε στα κλαδιά της ελιάς.

Το Αρσενικό Έντομο Που Είναι;

Στην Ελλάδα και γενικότερα στην περιοχή της Μεσογείου, το Λεκάνιο αναπαράγεται παρθενογενετικά. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχουν μόνο θηλυκά άτομα στον πληθυσμό και καθόλου αρσενικά.

Αρσενικά άτομα έχουν παρατηρηθεί σε κάποιες περιοχές και η μορφολογία τους είναι τελείως διαφορετική από τα θηλυκά. Γενικά, το Λεκάνιο ανήκει στην τάξη των Ημιπτέρων, δηλαδή πρόκειται για πτερωτό έντομο, αλλά αφού είδαμε ότι τα θηλυκά άτομα δεν πετάνε πως δικαιολογείται αυτό;

Η απάντηση είναι μέσω του φυλετικού διμορφισμού που παρατηρείται σε αυτά τα έντομα. Οι νεαρές προνύμφες και τα ενήλικα άτομα των αρσενικών διαφέρουν από αυτά των θηλυκών στη μορφολογία τους. Το αρσενικό έχει πτέρυγες και σώμα εντόμου όπως το ξέρουμε με κεφαλή, θώρακα και κοιλία. Η μόνη δουλειά του ενήλικου αρσενικού ατόμου είναι να γονιμοποιήσει το θηλυκό, δηλαδή κάτι σπάνιο να συμβεί, γιατί όπως είδαμε στις περισσότερες περιοχές, το Λεκάνιο αναπαράγεται παρθενογενετικά.

Πως Βλάπτει το Δέντρο; Ζημιές Οικονομικής σημασίας

Όταν ο πληθυσμός είναι μικρός, οι ζημιές δεν είναι σοβαρές και δεν επηρεάζουν την ποιότητα και την εμπορική αξία του καρπού. Όταν όμως ο πληθυσμός είναι αρκετά μεγάλος και ανεξέλεγκτος, μπορεί να προκαλέσει ξήρανση κλάδων, εξασθένιση του δέντρου λόγω της απομύζησης των χυμών του και εμφάνιση του μύκητα της καπνιάς μέσω των μελιτωδών αποχωρημάτων του.

Η εμφάνιση καπνιάς μπορεί να είναι αρκετά σοβαρή, γιατί όταν καλύπτει τα φύλλα εμποδίζει το δέντρο να φωτοσυνθέσει και όταν καλύπτει τους καρπούς μειώνει την εμπορική τους αξία. Τα μελιτώδη αποχωρήματα του Λεκανίου, που προκαλούν την εμφάνιση καπνιάς, προσελκύουν τα μυρμήγκια που τα συλλέγουν στις φωλιές τους, μιας και είναι μια καλή πηγή σακχάρων γι’ αυτά. Αν παρατηρήσετε στις ελιές σας να περπατούν συνεχώς μυρμήγκια, τότε μάλλον έχετε πρόβλημα με αυτόν τον μύκητα λόγω του Λεκανίου.

Ο βαθμός του παρασιτισμού και ο πληθυσμός του Λεκανίου πάνω στην ελιά εξαρτάται από τις καιρικές συνθήκες, τη θερμοκρασία, την υγρασία την λίπανση και το πόσο συχνά ποτίζουμε τις ελιές. Όταν ποτίζουμε αρκετά συχνά τις ελιές ο πληθυσμός τους είναι μεγαλύτερος.

Τρόποι Αντιμετώπισης:

Η καλύτερη βιολογική μέθοδος για τον έλεγχο του Λεκανίου είναι να διατηρούμε τον πληθυσμό των φυσικών εχθρών του, που παρασιτούν σε αυτό, σε υψηλά επίπεδα. Ο κύριος εχθρός του λεκανίου είναι τα Υμενόπτερα του γένους Metaphycus ενώ υπάρχουν και αρκετοί δευτερεύοντα παρασιτοειδή που ελέγχουν τον πληθυσμό. Η αποτελεσματικότητά τους εξαρτάται από την παρουσία στο δέντρο των σταδίων ανάπτυξης του Λεκανίου που προτιμούν, από τις καιρικές συνθήκες και από εναλλακτικές λείες στην ελιά και σε άλλα φυτά γύρω από τις ελιές.

Υπάρχουν ορισμένα καλλιεργητικά μέτρα που προλαμβάνουν τους υψηλούς πληθυσμούς του Λεκανίου. Συνιστάται κατάλληλο κλάδεμα που επιτρέπει να αερίζεται κανονικά το εσωτερικό του δέντρου, όχι πυκνή φύτευση ώστε να μην εφάπτονται οι κλάδοι των δέντρων, όχι υπερβολική λίπανση και άρδευση.

Υπάρχει και η συμβατική μέθοδος εφαρμόζοντας θερινό πολτό και άλλες εντομοκτόνες δραστικές ουσίες εγκεκριμένες για το Λεκάνιο. Στην περίπτωση χημικής καταπολέμησης θα πρέπει να προσέχετε να ψεκάζετε σε περιόδους που πάνω στα φύλλα και στους κλάδους παρατηρείτε τις έρπουσες προνύμφες (5-10 προνύμφες ανά φύλλο). Τα εντομοκτόνα δεν μπορούν να διαπεράσουν το λεκανοειδές κάλυμμα του εντόμου και έτσι δεν αντιμετωπίζουν ούτε τα ενήλικα ούτε τα αυγά.

Για περισσότερες πληροφορίες και για επικοινωνία μαζί μας στείλτε e-mail στο share24gr@gmail.com

Κάντε like στην σελίδα μας «Καλλιεργητικές Πρακτικές» για να μένετε ενήμεροι και να βρείτε περισσότερα άρθρα σχετικά με τις Καλλιέργειες και τη Φύση! Πατήστε στο πλαίσιο που ακολουθεί το like (Μου αρέσει) (αν είστε ήδη μέλος στη σελίδα μην το πατάτε)!

!!! ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ !!! Κάθε αναδημοσίευση ολική η μερική θα πρέπει να γίνεται υποχρεωτικά με αναφορά πηγής στο site μας και σύνδεσμο (link) στο άρθρο!