Καρκίνωση της Ελιάς: Πώς Προλαμβάνεται & Αντιμετωπίζεται αυτή η Ασθένεια! Ένας Αναλυτικός Οδηγός!

Μία από τις πιο διαδεδομένες και σοβαρές ασθένειες στους ελαιώνες είναι η καρκίνωση ή φυματίωση της ελιάς. Το κύριο γνώρισμα της είναι ο σχηματισμός όγκων και φυματίων πάνω στους κλάδους και τον κορμό του δέντρου Η ασθένεια οφείλεται σε ένα βακτήριο και η διάδοση της εξαρτάται κυρίως από τις καλλιεργητικές εργασίες του χειμώνα και της άνοιξης.

Το πρόβλημα είναι πιο έντονο στις ελαιοποιήσιμες ποικιλίες που ραβδίζονται. Επίσης σημαντικό ρόλο παίζει το κλάδεμα, η περίοδος του παγετού το χειμώνα και η σχετική υγρασία της περιοχής.

Η πυκνή φύτευση των ελαιόδεντρων επίσης μπορεί να οδηγήσει σε πιο σοβαρή προσβολή. Τέτοια φαινόμενα παρατηρούνται σε ποικιλίες ελαιοπαραγωγής που παραδοσιακά φυτεύονται με συστήματα πιο πυκνά.

Πού οφείλεται η ασθένεια;

Η καρκίνωση της ελιάς είναι μια ασθένεια που προκαλείται από το παθογόνο βακτήριο Pseudomonas savastanoi pv. savastanoi. Το παθογόνο αυτό είναι επίφυτο, δηλαδή δεν μπορεί να εισέλθει από μόνο του στους φυτικούς ιστούς και για να μολύνει ένα δέντρο χρειάζεται μια πληγή για να εισέλθει.

Οι όγκοι στον φλοιό σχηματίζονται από την ικανότητα που έχει το βακτήριο να μεταβιβάζει ένα γονίδιο στο γενετικό υλικό των φυτικών κυττάρων του φλοιού, το οποίο ενεργοποιεί τον σύνθεση μιας αυξητικής ορμόνης (IAA) στα κύτταρα, η οποία με τη σειρά της επάγει τη διαίρεση των κυττάρων αυτών και τον ανεξέλεγκτο πολλαπλασιασμό τους, που μακροσκοπικά οδηγεί στον σχηματισμό του όγκου που βλέπουμε.

Μολύνει, πολλαπλασιάζεται και κάνει ζημιά στο φλοιό των δέντρων (κορμούς, βραχίονες, κλαδιά και κλαδίσκους) κι όχι σε φύλλα. Η σοβαρότητα της νόσου (δηλαδή, ο αριθμός των όγκων-φυματίων ανά δένδρο) συνδέεται άμεσα με τον πληθυσμό που ζουν επιφυτικά πάνω στο δέντρο.

Πώς μολύνει τα υγιή δέντρα ελιάς;

Το παθογόνο μεταφέρεται από βακτηριακή εξίδρωση που εκκρίνεται στους όγκους μετά από βροχοπτώσεις και με τη βοήθεια του αέρα, της βροχής και των εργαλείων εξαπλώνεται και στα γειτονικά δέντρα. Ειδικά με τα εργαλεία κλαδέματος και τα ραβδιά συλλογής ελαιόκαρπων μπορεί να μολύνει δέντρα σε μεγάλες αποστάσεις αν τα εργαλεία αυτά δεν απολυμανθούν σωστά και πριν τις εργασίες. Όταν έρχεται σε επαφή με τομές και ανοιχτές πληγές στο φλοιό υγειών δέντρων, τα μολύνει.

Πώς σχηματίζονται πληγές και τομές στο φλοιό των δέντρων; Μπορούν να συμβούν από τα εργαλεία κλαδέματος και τα ραβδιά, όπως είπαμε πιο πάνω, αλλά και με φυσικό τρόπο, από τις ουλές που αφήνουν τα φύλλα, τα άνθη και οι καρποί όταν πέφτουν. Επίσης, τα φυσικά φαινόμενα μπορούν να τραυματίσουν τον φλοιό των δέντρων, όπως στην περίπτωση της χαλαζόπτωσης και του παγετού.

Στην περίπτωση των πληγών από το κλάδεμα και των λοιπόν τραυματισμών του φλοιού από μηχανικά και φυσικά μέσα, τα δέντρα καθίστανται επιρρεπή σε μόλυνση από το βακτήριο για τουλάχιστον 14 ημέρες, ενώ στην περίπτωση των ουλών από φυσικά αίτια, όπως η πτώση φύλλων, τα δέντρα έχουν αυξημένη ευαισθησία στην μόλυνση για 7 μέρες. Αυτό μας βοηθά να καθορίσουμε ένα πλάνο φυτοπροστασίας και προληπτικών ενεργειών που θα δούμε παρακάτω.

Ποια είναι τα συμπτώματα;

Το κύριο και χαρακτηριστικό σύμπτωμα της καρκίνωσης της ελιάς είναι οι τραχείς όγκοι (φυμάτια), δηλαδή τα σφαιρικά εξογκώματα με διάμετρο από 1 έως 3 εκατοστά που σχηματίζονται στο φλοιό των κλαδιών, των κλαδίσκων, των βραχιόνων, των κορμών των δέντρων και περιμετρικά του επουλωτικού ιστού παλαιότερων τομών κλαδέματος. Πιο σπάνια μπορούν να εμφανιστούν τέτοιο όγκοι στις ρίζες και μικρότερης διαμέτρου στη κεντρική νεύρωση των φύλλων και στο μίσχο των καρπών.

Οι μικροί κλαδίσκοι όταν περικυκλώνονται περιμετρικά από ένα τέτοιο όγκο μπορούν να χάσουν τα φύλλα τους και να ξεραθούν. Τα μεγάλα κλαδιά μένουν κοντά σε μήκος και σε μεγάλη προσβολή, επίσης ξεραίνονται Σε κάθε περίπτωση, όλο αυτό οδηγεί στην εξασθένηση του δέντρου και σε μειωμένη παραγωγή.

Η ασθένεια, επίσης, επηρεάζει την ποιότητα των ελαιόκαρπων, το μέγεθός τους (γίνονται μικρότεροι) και τις οργανοληπτικές τους ιδιότητες (χημική & θρεπτική σύσταση, γεύση, κ.α.). Ο αντίκτυπος της ασθένειας επί της παραγωγής, του μεγέθους του καρπού και της ποιότητάς του, καθιστούν την καρκίνωση μια ασθένεια οικονομικής σημασίας τόσο για τους ελαιοπαραγωγούς, όσο και για όσους εμπορεύονται επιτραπέζιες ποικιλίες ελιών.

Στην ποικιλία Κονσερβολιά έχουν παρατηρηθεί στίγματα σε καρπούς τους καλοκαιρινούς μήνες μετά από βροχή, αλλά γενικά συμπτώματα σε καρπούς είναι σπάνια και δεν παρατηρούνται σε άλλες ποικιλίες.

Τα νεαρά δέντρα που μόλις έχουν φυτευτεί και μέχρι την ηλικία των 3 ετών είναι πιο ευαίσθητα στην ασθένεια και γι’ αυτό πρέπει να είμαστε πιο προσεκτικοί στη διαχείρισή τους.

Επιπλέον, δέντρα με σοβαρό πρόβλημα αυτής της ασθένειας έχουν αντίκτυπο στην αισθητική παρουσία των ελαιόδεντρων όταν φυτεύονται σε αυλές και κήπους ως καλλωπιστικά.

Ποιες συνθήκες ευνοούν την ασθένεια;

Οι πιθανότητες μόλυνσης είναι μεγαλύτερες το χειμώνα και την άνοιξη. Το χειμώνα ο παγετός μπορεί να κάνει σκασίματα στο φλοιό των δέντρων, αλλά και το χαλάζι μπορεί να τραυματίσει τους ιστούς των δέντρων. Οι ανοιξιάτικες βροχές μπορούν να μεταφέρουν τα βακτήρια από τις βακτηριακές εκκρίσεις των φυματίων σε γειτονικά δέντρα που μπορεί να έχουν κλαδευτεί πρόσφατα.

Επίσης, στα τέλη της άνοιξης και σε περίοδο που παρατηρείται έντονη φυλλόπτωση, τα δέντρα είναι πολύ ευπαθή στην ασθένεια. Ειδικά, αν τα δέντρα έχουν κάποια άλλη ασθένεια που προκαλεί φυλλόπτωση, όπως το κυκλοκόνιο, οι ουλές που αφήνουν τα πεσμένα φύλλα είναι ένα πολύ πιθανό υποψήφιο σημείο εισόδου των βακτηρίων που μπορεί να πέσουν εκεί από τα πιτσιλίσματα της βροχής.

Αφού εισέλθει το βακτήριο στις πληγές, είναι πιθανό να μεταφερθεί μέσω των αγγείων λίγα εκατοστά πάνω και κάτω από το σημείο εισόδου και να κάνει δευτερογενείς μολύνσεις πάνω στο ίδιο κλαδί. Η ικανότητα αυτή εξαρτάται από την ποικιλία της ελιάς.

Οι χειμερινές μολύνσεις των δέντρων δεν εκφράζονται άμεσα και τα συμπτώματα εμφανίζονται αργότερα την άνοιξη με την φυτική ανάπτυξη των δέντρων. Αυτό μπορεί να εξηγεί το φαινόμενο να αγοράζουμε από φυτώριο δενδρύλλιο που δεν παρουσίαζε τέτοια συμπτώματα και αργότερα την άνοιξη να βλέπουμε να σχηματίζονται αυτοί οι όγκοι πάνω του. Όταν αγοράζουμε ευπαθή ποικιλίες πρέπει να είμαστε υποψιασμένοι και προσεκτικοί στην αγορά υγιούς πολλαπλασιαστικού υλικού.

Πώς αντιμετωπίζεται η ασθένεια – Τρόποι πρόληψης και αντιμετώπισης.

Η καταπολέμηση και αντιμετώπιση της καρκίνωσης της ελιάς είναι δύσκολη. Εδώ θα δούμε μερικά καλλιεργητικά και προληπτικά μέτρα που προτείνονται για την αντιμετώπιση της ασθένειας.

1)Αφαίρεση των όγκων. Εάν τα ελαιόδεντρα έχουν ήδη προσβληθεί από την ασθένεια, θα πρέπει προσεκτικά να αφαιρέσετε τους όγκους κάνοντας τομές με πριόνι, αφού πρώτα απολυμάνετε τη λάμα πριν από κάθε τομή για να μετριάσετε την πιθανότητα εξάπλωσης της μόλυνσης. Εναλλακτικά, κλαδέψτε με κλαδευτήρι τα μικρά κλαδιά που έχουν σοβαρή προσβολή ή τείνουν να ξεραθούν λόγω των συμπτωμάτων.

Είναι σημαντικό να αφαιρούμε τους όγκους στα ήδη προσβεβλημένα δέντρα ακόμη και αν είναι λιγοστά, ή ο αριθμός των όγκων μικρός, για το λόγο ότι με αυτόν τον τρόπο αποτρέπουμε τη διάδοση της ασθένειας μέσω των βακτηριακών εξιδρωμάτων που αυτά εκκρίνουν.

Κάντε αυτή την εργασία το καλοκαίρι (Ιούλιο – Αύγουστο) και με ξηρό καιρό χωρίς υγρασία. Αποφύγετε να αφαιρείτε τους όγκους το χειμώνα ή μέσα στην άνοιξη, γιατί μια ξαφνική βροχή θα ακυρώσει την προσπάθεια που κάνατε.

2) Ψεκάστε με χαλκό (χαλκούχα σκευάσματα). Συνδυάστε την παραπάνω επέμβαση με την εφαρμογή ενός χαλκούχου σκευάσματος για να προστατεύσετε τις τομές που κάνατε στο ξύλο. Επίσης, προληπτικά θα πρέπει να ψεκάζετε με κάποιο χαλκούχο μετά από κλαδέματα και μετά από περιόδους φυλλόπτωσης μια φορά την άνοιξη και μια το φθινόπωρο.

Πιο συγκεκριμένα, ψεκάστε αμέσως μετά την ελαιοσυγκομιδή στο τέλος του φθινοπώρου, μετά από παγετό το χειμώνα, μετά το κλάδεμα των δέντρων, μετά από περίοδο έντονης φυλλόπτωσης την άνοιξη και μετά από την αφαίρεση των όγκων με τομές το καλοκαίρι. Τις τομές των όγκων μπορείτε να τις αλείψετε εναλλακτικά με βορδιγάλειο πολτό (που επίσης περιέχει χαλκό). Ακόμα, να αποφεύγετε να μαζεύετε τις ελιές πριν από βροχή το φθινόπωρο.

3) Απολυμαίνετε τα εργαλεία πριν και μετά από κάθε επέμβαση που κάνετε στα δέντρα, ιδιαίτερα πριν το κλάδεμα. Σκουπίστε τις λάμες και τις επιφάνειες των εργαλείων με διάλυμα χλωρίνης 10% για να καταστραφούν τα βακτήρια και να αποτρέψετε τη μετάδοση της ασθένειας, τόσο σε άλλα μέρη πάνω στο ίδιο δέντρο, όσο και σε γειτονικά υγιή δέντρα. Εναλλακτικά, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε και αιθανόλη.

4) Διαλέξτε ποικιλίες ανθεκτικές στην καρκίνωση. Σε έρευνες που έγιναν (Panagopoulos & Kaminiaris) έδειξαν πώς οι επιτραπέζιες ποικιλίες Καλαμών και Μεγαρείτικη είναι ελαφρώς πιο ανθεκτικές στην ασθένεια, ενώ η Κορωνέικη είναι η πιο ευπαθής. Επίσης η ποικιλία Κονσερβολιά έχει ευπάθεια στην ασθένεια.

Ο τρόπος ραβδισμού και τα ραβδιά που χρησιμοποιούνται επίσης επηρεάζουν την ένταση της ασθένειας. Για παράδειγμα, τα ξύλινα ραβδιά τραυματίζουν πιο έντονα τα κλαδιά.

5) Κρατήστε ορισμένα φυτά της οικογένειας της ελιάς μακριά από τον ελαιώνα. Το παθογόνο Ps. savastanoi μπορεί να παρασιτήσει σε ορισμένα ακόμη φυτά, όπως το λιγούστρο, η πικροδάφνη, ο φράξινος, το γιασεμί και η φιλλύρεα. Έτσι, καλό είναι να αποφεύγουμε να μεταφέρουμε και να φυτέυουμε τέτοια φυτά κοντά σε ελιές.

Του Θανάση Αργυρόπουλου (Γεωπόνος ΑΠΘ)

share24.gr / Καλλιεργητικές Πρακτικές

Κάντε like στην σελίδα μας «Καλλιεργητικές Πρακτικές» για να μένετε ενήμεροι και να βρείτε περισσότερα άρθρα σχετικά με τις Καλλιέργειες και τη Φύση!

Κάθε αναδημοσίευση ολική η μερική σε άλλο ιστότοπο θα πρέπει να γίνεται υποχρεωτικά με αναφορά πηγής στο site μας και σύνδεσμο (link) στο άρθρο, καθώς και στη σελίδα Καλλιεργητικές Πρακτικές στο facebook επίσης με ενεργό σύνδεσμο. Σε κάθε άλλη περίπτωση η αναδημοσίευση απαγορεύεται. Κάθε αναδημοσίευση σε έντυπο μέσο απαγορεύεται.